کتاب

مرحوم ابی مخنف بزرگترین مورخ عاشوراست که کتابی به نام مقتل الحسین علیه‌السلام نگاشته است اما به مرور زمان اصل این کتاب از بین رفته است در قرون بعدی به دلیل شهرت و اعتبار ابی مخنف کتابی منسوب به ایشان چاپ شد که به گفته اکثر علما دارای ایرادات فراوانی بود و به هیچ وجه شبیه کتاب مقتل الحسین ابی مخنف نبود و لازم بود روایت های صحیح ابی مخنف از کتب دسته اول تاریخی بیرون کشیده و مقتل الحسین ابی مخنف مجددا احیا شود که این کار توسط استاد يوسفى غروى و در کتابی با نام وقعه الطف انجام شد.

وقعة الطف

اين كتاب بازسازى شده اخبار ابو مخنف ازدى در باره واقعه كربلا و برگرفته از كتاب تاريخ طبرى است كه محقق معاصر استاد يوسفى غروى آن را جمع آورى و تحقيق كرده است. همانطور که گذشت مقتل الحسين علیه‌السلام ابی مخنف  اكنون موجود نيست ولى هشام كلبى آن را روايت كرده و طبرى آنها را در تاريخ خود آورده است. روايات هشام كلبى را شيخ مفيد نيز در كتاب الارشاد نقل می‌كند.

از آنجا كه در زمان هاى اخير كتابى با عنوان مقتل الحسين مكرر منتشر شده و به ابومخنف نسبت داده می‌شد، استاد يوسفى غروى ضمن نشان دادن نادرستى اين انتساب و غلط هاى فاحش آن كتاب، بازسازى صحيحى از اخبار ابومخنف ارائه داده كه مبتنى بر گزارش ‏هاى مورخانى چون طبرى از ابومخنف است. محقق كتاب به تفصيل از اشتباهات و اشكالات مقتل منسوب به ابومخنف سخن گفته و مقدمه اى هشتاد صفحه اى در باره اين اثر و شخصيت ابومخنف و سلسله اسناد و راويان او بيان می‌كند.

روش تأليف طبری : طبرى اخبار مقتل امام حسين علیه‌السلام را از افراد ديگرى نيز نقل كرده و ترتيب و نظم خاصى به آنها نداده است ليكن مؤلف كتاب وقعة الطف خبرهاى ابومخنف را منظم كرده و بر اساس ترتيب تاريخى وقوع جمع آورى و ارائه می‌كند. وى همچنين توضيحات زيادى را در پاورقى ها بيان كرده و سلسله اسناد روايات را كه در مقدمه به تفصيل از آن ياد كرده، در متن نياورده و فقط در پاورقى ها به آنها اشاره مى كند. در عين حال ارجاع به كتاب طبرى نيز در پاورقى ها آمده است.

آنچه در اين كتاب آمده از هلاكت معاويه و بيعت خواهى يزيد از امام حسين علیه‌السلام شروع و به بازگشت اهل بيت آن حضرت از شام به مدينه پايان می‌يابد. همانگونه كه محقق كتاب در مقدمه ياد آور شده ابومخنف اولين كسى است كه واقعه كربلا را گزارش كرده و گزارش هاى او در دست است.

جایگاه و شخصیت ابومخنف ازدى

وى از راويان و مورخان قرن دوم هجرى است كه كتب زيادى داشته و متأسفانه اكنون هيچ يك از آثار او در دست نيست. مقتل امام حسين علیه‌السلام نيز كه از او مشهور است بازسازى شده اخبار او از كتب مورخانى چون طبرى است. ابومخنف لوط بن يحيى ازدى كوفى (متوفای ۱۵۷) از خانواده ‏اى سرشناس در كوفه است. جدّ او مخنف بن سليم در عصر رسول خدا اسلام آورد و در خلافت اميرالمؤمنين علیه‌السلام در كنار آن حضرت بود. تولد ابومخنف حدود سال ۷۰ هجرت تخمين زده مى ‏شود كه ظاهراً درست نباشد و او در زمان متأخرى به دنيا آمده باشد. به گفته نجاشى، وى بزرگ مورخان كوفه (عراق) بوده كه به اخبارش اعتماد مى ‏شود. او از امام باقر علیه‌السلام هم روايت كرده است.

آثارابومخنف ازدى :  آثار فراوانى (نزديك ۵۰) در مغازى و فتوح و ردّه و تك‏نگارى ‏هايى در مقتل و شرح حال افراد تدوين كرده مانند فتوح خراسان، قتل عثمان، كتاب الجمل، مقتل محمد بن ابى ‏بكر، اخبار الحجاج، اخبار شبيب الخارجى. بنابراين تلاش ابومخنف در تدون اخبار تاريخى آنهم اخبار شيعيان بوده و درباره بنى ‏اميه يا نهضت عباسيان، كارى از او ديده نمى‏ شود.

مذهب ابومخنف را بايد مانند ديگر كوفيان، تشيع عام دانست نه آنكه وى شيعه رسمى و معتقد به ائمه باشد. چون ارتباطى با ائمه نداشته و روايت او از ايشان با واسطه است. كسى از رجاليون اهل سنت هم او را به رفض متهم نكرده و ابن ابى ‏الحديد تصريح می‌كند كه ابومخنف، معتقد به امامت اختيارى (نه نص) بود و از شيعه حساب نمی‌شود. ابومخنف در اخذ و نقل اخبار فردى دقيق بود و آثار (مرويات) او بعدها به طور گسترده در ميان مورخان رواج يافته و از آن استفاده شده است هر چند هيچ‏يك از آثار او به دست ما نرسيده است.

منابع : مجموعه سیره معصومین